تاثیر مکانیسم ماشه بر روی صادرات ایران

در سال های اخیر، موضوع مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های بین المللی علیه ایران، یکی از مباحث مهم و تاثیرگذار بر فضای اقتصادی و تجاری کشور بوده است. فعالان اقتصادی همواره این پرسش را مطرح می کنند که اجرای این سازوکار تا چه اندازه می تواند بر روند صادرات ایران اثرگذار باشد. برای پاسخ به این سوال باید نگاهی جامع به ظرفیت های جغرافیایی، نوع روابط تجاری و نحوه عملکرد بخش خصوصی در شرایط تحریم داشت.

افتتاح دفتر جدید آکادمی تالان در کرج

ظرفیت جغرافیایی و مزیت همسایگی

ایران کشوری است با موقعیتی استراتژیک که با 15 کشور همسایه است؛ از این میان، با 7 کشور مرز زمینی و با 8 کشور مرز دریایی دارد. این ویژگی جغرافیایی، مزیت بزرگی برای تجارت منطقه ای ایجاد کرده است. نزدیکی مسیرهای حمل و نقل، کاهش هزینه های ترانزیت و سهولت در جابجایی کالاها باعث شده تجارت با کشورهای همسایه حتی در دوران محدودیت ها نیز با کمترین مانع انجام شود.

به طور کلی، کشورهایی مانند عراق، افغانستان، پاکستان، ترکیه، آذربایجان، ترکمنستان و ارمنستان از طریق مرزهای زمینی، و کشورهایی همچون روسیه، قطر، امارات، عمان و کویت از طریق دریا، از مهم ترین مقاصد صادراتی ایران به شمار می روند. همین گستردگی مرزها سبب شده تا صادرات ایران بتواند حتی در شرایط سخت سیاسی نیز ادامه یابد.

تفاوت تجارت مردمی و تجارت دولتی

یکی از نکات کلیدی در تحلیل اثر مکانیسم ماشه، تمایز میان تجارت دولتی و تجارت مردمی یا خصوصی است. تحریم ها عمدتا بر نهادهای وابسته به دولت یا شرکت های رسمی اعمال می شوند، اما واقعیت این است که هیچ کشوری ملت ایران را تحریم نکرده است، بلکه این تحریم ها متوجه ساختارهای حکومتی و رسمی هستند.

در همین راستا، بازرگانان و شرکت های خصوصی ایرانی همواره توانسته اند از مسیرهای قانونی اما غیررسمی، به تجارت خود ادامه دهند. این نوع از تجارت که بیشتر بر پایه ارتباطات شخصی، اعتماد متقابل و مبادله کالا به کالا شکل می گیرد، نقش مهمی در تداوم صادرات ایران حتی در زمان اوج تحریم ها داشته است.

جایگاه ایران در بازار کشورهای آفریقایی

در میان مقاصد صادراتی، کشورهای آفریقایی جایگاه ویژه ای دارند. بسیاری از کشورهای این قاره از نظر اقتصادی ضعیف هستند و در عمل چندان درگیر سیاست های تحریمی بین المللی نمی شوند. آنها برای تامین مایحتاج مردم خود، به دنبال کالاهایی با کیفیت مناسب و قیمت منصفانه هستند و ایران در این زمینه گزینه ای بسیار رقابتی محسوب می شود.

محصولات ایرانی به دلیل کیفیت مطلوب، هزینه تولید پایین و نزدیکی فرهنگی در برخی زمینه ها، توانسته اند جایگاه قابل قبولی در بازار آفریقا پیدا کنند. از محصولات پتروشیمی و مواد غذایی گرفته تا دارو و تجهیزات سبک، ایران در بسیاری از کشورها از جمله کنیا، غنا و تانزانیا حضور فعال دارد.

راه های دور زدن تحریم ها در صادرات

یکی دیگر از واقعیت های مهم این است که حتی در شرایط تحریم نیز صادرات ایران متوقف نمی شود. بازرگانان ایرانی همواره روش های خلاقانه و قانونی برای دور زدن تحریم ها یافته اند. یکی از رایج ترین شیوه ها، استفاده از کشور ثالث در فرآیند صادرات است. در این روش، کالا ابتدا به کشوری ارسال می شود که تحت تحریم نیست و سپس از آنجا به مقصد نهایی مانند کشورهای اروپایی یا آمریکایی صادر می گردد.

علاوه بر این، استفاده از مسیرهای غیر بانکی، تسویه با ارزهای محلی و بهره گیری از شرکت های واسطه در کشورهایی مانند ترکیه، امارات یا مالزی نیز از جمله روش هایی است که فعالان اقتصادی برای حفظ جریان صادرات خود به کار می گیرند.

با وجود فشارهای ناشی از مکانیسم ماشه و تحریم های بین المللی، صادرات ایران همچنان ادامه دارد. موقعیت جغرافیایی ممتاز، تعدد همسایگان، انعطاف پذیری بخش خصوصی و تقاضای پایدار برای کالاهای ایرانی، عواملی هستند که مانع از توقف کامل تجارت خارجی کشور می شوند.

در نهایت می توان گفت که مکانیسم ماشه هرچند چالش هایی برای ساختار رسمی تجارت ایران ایجاد کرده، اما توانمندی بخش خصوصی، ارتباطات منطقه ای و مسیرهای هوشمندانه تجارت، همچنان موتور صادرات کشور را فعال نگه داشته اند.